رعایت اصول بهداشت، ایمنی و محیط زیست (HSE) یکی از ارکان اساسی در صنعت ساخت‌وساز مسکن به شمار می‌رود و تمامی دست‌اندرکاران، از کارگران تا مدیران پروژه‌ها و کارفرمایان، باید به آن توجه ویژه‌ای داشته باشند. اجرای دقیق و موثر HSE نه تنها از بروز حوادث جلوگیری می‌کند، بلکه سلامت کارکنان و حفاظت از محیط زیست را نیز تضمین می‌نماید. این اصول به سه بخش مهم تقسیم می‌شوند: بهداشت، ایمنی و محیط زیست که هرکدام در ادامه تشریح می‌شوند.
1. بهداشت (HEALTH):
در حوزه بهداشت، هدف اصلی شناسایی و ارزیابی عوامل زیان‌آور برای سلامتی کارگران است. بسیاری از کارگران در شرایطی کار می‌کنند که ممکن است در معرض آسیب‌های ناشی از عوامل محیطی مانند دمای بالا، رطوبت زیاد، ارتعاشات شدید و یا سر و صدای مداوم باشند. این عوامل می‌توانند تأثیرات جدی بر سلامت افراد داشته باشند. وظیفه واحد HSE این است که علاوه بر شناسایی این خطرات، خدمات پزشکی و رفاهی مناسب را نیز برای کارکنان فراهم کند تا آن‌ها در شرایط بهداشتی مناسب فعالیت کنند و از بروز آسیب‌های جسمی و روحی جلوگیری شود. حفظ سلامت کارگران در این بخش از اهمیت بالایی برخوردار است، چرا که نیروی انسانی سالم، عملکرد بهتری داشته و خطرات شغلی را به حداقل می‌رساند.
2. ایمنی (Safety):
ایمنی در ساخت‌وساز یکی از حساس‌ترین و بحرانی‌ترین حوزه‌هاست. این بخش شامل شناسایی خطرات موجود در محل کار و ارزیابی ریسک‌های مرتبط با آن‌ها می‌شود. در هر پروژه ساختمانی، خطرات متعددی مانند سقوط از ارتفاع، انفجار یا آتش‌سوزی وجود دارد که نیاز به شناسایی و مدیریت دارند. همچنین باید کارگران به‌طور مداوم تحت آموزش‌های تخصصی ایمنی قرار گیرند. این آموزش‌ها نه تنها برای کارگرانی که تجربه عملی دارند، بلکه برای افرادی که تجربه کمتری در این زمینه دارند نیز ضروری است، زیرا آگاهی از نحوه واکنش در مواجهه با خطرات احتمالی، نقش مهمی در کاهش حوادث ایفا می‌کند. تجهیزات ایمنی مانند وسایل اطفای حریق و لوازم حفاظت فردی نیز باید مطابق با استانداردهای ملی و بین‌المللی در محل پروژه فراهم شود.
3. محیط زیست (Environment):
بخش محیط زیست در HSE به پیشگیری از آسیب رساندن به طبیعت و کاهش اثرات منفی زیست‌محیطی در پروژه‌های ساختمانی می‌پردازد. این بخش شامل ارزیابی تأثیرات زیست‌محیطی فعالیت‌های ساختمانی، کاهش مصرف منابع طبیعی و انرژی، جلوگیری از تولید پسماند و کاهش انتشار آلاینده‌هاست. به عنوان مثال، استفاده نابه‌جا از منابع طبیعی مانند آب و انرژی نه تنها به محیط زیست آسیب می‌زند، بلکه هزینه‌های اضافی برای پروژه به همراه دارد. بنابراین، اتخاذ رویکردهای سازگار با محیط زیست مانند استفاده از مواد بازیافتی و بهینه‌سازی مصرف انرژی در تمام مراحل ساخت‌وساز بسیار حائز اهمیت است.
اهمیت مقررات HSE در ساخت و ساز:
حساسیت موضوع ایمنی و بهداشت در ساخت‌وساز به قدری است که در مقررات ملی ساختمان، مبحث ۱۲ تحت عنوان "ایمنی و حفاظت کار در حین اجرا" به این موضوع اختصاص داده شده است. این مبحث حداقل‌هایی را برای تأمین ایمنی، بهداشت کار و حفاظت از محیط زیست تعیین می‌کند و اجرای آن‌ها توسط تمامی فعالان در پروژه‌های ساختمانی الزامی است. این مقررات نه تنها برای حفظ جان و سلامت کارگران بلکه برای پیشگیری از آسیب‌های زیست‌محیطی و بهبود کیفیت ساخت‌وساز اهمیت ویژه‌ای دارد.
در نهایت، وجود یک واحد HSE قوی و فعال در هر پروژه ساختمانی ضروری است. این واحد باید با نظارت دقیق بر تمامی مراحل کار، آموزش مستمر کارکنان و اجرای اصول بهداشتی، ایمنی و زیست‌محیطی به پیشرفت پروژه کمک کرده و از بروز حوادث و خطرات احتمالی جلوگیری نماید. رعایت این اصول نه تنها به حفظ سلامت کارکنان و محیط زیست کمک می‌کند، بلکه به بهبود کیفیت پروژه‌ها و کاهش هزینه‌های ناشی از حوادث و مشکلات زیست‌محیطی منجر می‌شود.
سمیه قالیباف
کارشناس ارشد HSE